Produkcja buraków cukrowych, zwanych też „białym złotem”, to tradycja sięgająca w Polsce XIX wieku, kiedy to zasoby naturalne naszego kraju pozwoliły nam stać się jednym z głównych producentów cukru z buraków w całej Europie. Przez dekady, do połowy XX wieku, buraki cukrowe były synonimem dobrobytu rolników i siłą napędową naszej gospodarki rolnej. Czy nadal jest tak samo? Czy produkcja buraków cukrowych w Polsce ma przyszłość? Zapraszamy do lektury.

Sytuacja rynkowa w ostatnich latach

Podobnie jak wiele innych sektorów rolnictwa, rynek buraków cukrowych w Polsce jest zmienny i dynamiczny. Polscy rolnicy wiedzą jednak, jak uprawiać buraki cukrowe, ponieważ nasz kraj wciąż należy do liderów tej produkcji w Europie.

Wielkość tej produkcji jest w dużej mierze uzależniona od warunków pogodowych.

Podczas kampanii 2021/2022 warunki pogodowe początkowo nie sprzyjały uprawom. Ulewy, przymrozki, uszkodzenia roślin spowodowane wiatrem, a następnie okresowy brak opadów spowodowały, że wzrost był utrudniony. Natomiast pogoda po czerwcu 2021 roku zaczęła dopisywać.

Ostatecznie udało się osiągnąć podczas zbiorów polaryzację, czyli zawartość cukru w buraku, na najwyższym od kilku lat poziomie 17,21%.

Zbiory w kampanii 2021/2022 wzbudziły zadowolenie, jednak ceny skupu już niekoniecznie. Utrzymywały się one na stałym poziomie, pomimo tego, że koszt produkcji buraków cukrowych systematycznie wzrastał.

Kampania cukrownicza 2022/2023 przyniosła z kolei najwyższe plony w przeliczeniu na ha od 5 lat, choć polaryzacja spadła do wartości 16,5%. Wskaźnik ten przełożył się na poziom produkcji. Producenci wyprodukowani o 300 tys. ton cukru mniej niż w kampanii 2021/2022.

Wysokie plony i zawartość cukru w burakach to jednak nie wszystko, aby uprawa buraka przynosiła rolnikom zysk. Kluczowe są ceny skupu upraw. Jak kształtowały się one w ostatnim czasie?

Buraki cukrowe — cena skupu?

Kwestia opłacalności produkcji buraka cukrowego wraca jak bumerang co roku. Negocjacje ceny skupu bywają burzliwe, jednak w ostatnich latach widać wyraźnie trend wzrostowy.

W kampanii cukrowniczej 2022/2023 przy zawartości cukru w buraku na poziomie minimum 16% cena za tonę wynosiła 35 euro netto.

Buraki z sezonu 2023/2024 będą skupowane w cenie nie mniejszej niż 45 euro netto za 1 tonę.

W czerwcu tego roku Krajowa Grupa Spożywcza ogłosiła ceny za buraka cukrowego na sezon 2024/2025, będzie to 46,50 euro netto za 1 tonę.

Ceny skupu buraka cukrowego, jak widać, stabilnie wzrastają. W związku z tym zakłada się też, że zwiększać się będzie powierzchnia uprawy buraka cukrowego.

Rentowność upraw nie zależy jednak tylko od cen skupu, istotne są także koszty produkcji. Te, jak wiadomo, rosną. Jak więc sprawdzić faktyczną rentowność upraw buraka cukrowego? Z pomocą przychodzą tutaj kalkulacje oparte na dokładnych danych.

Kalkulacje opłacalności hodowli buraka cukrowego

Wielkopolska Izba Rolnicza regularnie aktualizuje na swojej stronie internetowej dane dotyczące poziomu opłacalności upraw, w tym upraw buraka cukrowego, dzięki czemu rolnicy mają dostęp do informacji o kosztach produkcji. Dostarcza to plantatorom kluczowych danych do planowania i optymalizowania swoich procesów produkcyjnych.

Obliczono, że przychód z hektara dla buraka cukrowego w czerwcu 2023 roku wynosi 15 917,22 zł, a koszty to 12 035,90 zł.

Dla porównania kalkulacja uprawy 1 ha pszenicy ozimej także w czerwcu 2023 pokazuje przychód z hektara na poziomie 6 534,10 zł przy kosztach 8 381,65 zł a przychód z rzepaku to 6 927,87 zł z poziomem kosztów 8 194,62 zł.

Jak widać, kalkulacje mówią jasno, że buraki cukrowe opłacalność mają aktualnie zagwarantowaną, szczególnie w porównaniu z innymi płodami rolnymi.

Przy podejmowaniu się zyskownych upraw trzeba mieć jednak na względzie, że każda produkcja niesie ze sobą pewne trudności. Jakie wyzwania mogą czekać na plantatorów buraka cukrowego?

Produkcja buraka cukrowego — wyzwania

Rolnicy zajmujący się uprawą buraków cukrowych podnoszą kilka tematów, które w ich ocenie utrudniają produkcję. Do tych kwestii zaliczają się badania poziomu cukru w burakach, dostępność środków ochrony roślin i wzrastające koszty produkcji.

Rzetelność badań zawartości cukru

Rzetelne badania na temat tego, jaki poziom osiąga cukier w burakach cukrowych, są kluczowe dla rentowności produkcji. Tylko dzięki precyzyjnemu oszacowaniu zawartości cukru rolnicy mogą uzyskać sprawiedliwą zapłatę za swoją pracę. Niestety, wyniki badań wykonywanych w cukrowniach różnią się od poziomu cukru w burakach zbadanego w prywatnych laboratoriach.

Stan jest niepokojący, zwłaszcza że różnica między rzeczywistą a raportowaną zawartością cukru często wynosi kilka punktów procentowych. To oznacza mniejsze zyski dla rolników i potencjalną destabilizację rynku buraków cukrowych.

Działania podjęte na rzecz poprawy precyzji badań są konieczne. Będą wymagały starannego nadzoru i inwestycji w nowoczesne technologie.

Dostępność środków ochrony roślin

Rygorystyczne regulacje i brak dostępu do odpowiednich środków ochrony roślin są zmartwieniem dla producentów buraków cukrowych. Unia Europejska stawia rolnikom coraz większe wymagania dotyczące zrównoważonej produkcji, ale do spełnienia tych regulacji konieczne są odpowiednie narzędzia. Także w tej kwestii należy opracować bardziej systemowe rozwiązania.

Rosnące koszty produkcji

Wzrost kosztów produkcji to kolejne wyzwanie dla producentów buraków cukrowych. Ceny nasion, nawozów, środków ochrony roślin i paliwa stale rosną. Wzrost kosztów, połączony z regulacjami UE ograniczającymi dostęp do tanich i efektywnych środków ochrony roślin nie poprawia sytuacji.

Ciężar rosnących kosztów produkcji spoczywa głównie na ramionach rolników, którzy muszą znaleźć sposoby na utrzymanie rentowności produkcji mimo rosnących wydatków. To wymaga znalezienia nowych, bardziej wydajnych metod uprawy i inwestycji w nowoczesne technologie.

Nowe technologie w produkcji buraków cukrowych

W jaki sposób nowe technologie mogą pomóc plantatorom w osiąganiu rentowności upraw mimo wyzwań, jakie przed nimi stoją? Pomogą na przykład drony i dobra komunikacja między maszynami do uprawy buraka.

Drony na plantacjach

Do efektywnego zarządzania plantacją buraka cukrowego można wykorzystać drony.

Bezzałogowce wyposażone w kamery multispektralne mogą dostarczać fotografie, które pomogą ustalić stopień zachwaszczenia upraw czy skalę porażenia roślin przez patogeny.

Multispektralne zdjęcia pozwalają na ocenę produktywności gleby oraz stanu zdrowia roślin. To wszystko możliwe jest dzięki różnym długościom i częstotliwościom fal światła odbitego od roślin zdrowych, chwastów czy roślin zaatakowanych przez patogeny.

Precyzyjne analizy pola uprawnego mogą zwiększyć opłacalność uprawy buraków poprzez lepsze wykorzystanie potencjału produkcyjnego.

ISOBUS, czyli ustandaryzowana komunikacja między ciągnikiem rolniczym a maszynami do uprawy buraka cukrowego

ISOBUS to rewolucyjny standard komunikacji, który zaskakuje operatorów traktorów rolniczych i maszyn towarzyszących swoją uniwersalnością. Dzięki ISOBUS wszystkie maszyny mogą „rozmawiać” ze sobą, wykorzystując do tego jednolity system komunikacji.

Czym jest właściwie ISOBUS? To takie „Plug & Play” dla rolnika. Dzięki temu wygodnemu rozwiązaniu można podłączyć dowolne urządzenie ISOBUS do traktora, niezależnie od marki.

Tę technologię zastosowano także w ciągnikach McCormick, które z powodzeniem działać będą z pielnikiem, siewnikiem czy kultywatorem innej marki, także wyposażonym w ten system. Dzięki ISOBUS wszystkie sprzęty są kompatybilne. Oznacza to mniej zmartwień i uciążliwości dla operatora, a także więcej czasu na to, co naprawdę się liczy: uprawa i zbiór buraków cukrowych.

Buraki cukrowe w Polsce — przyszłość upraw

Zapotrzebowanie na cukier w bliższej i trochę dalszej przyszłości nie zniknie, więc uprawa buraka cukrowego nadal będzie popularna. Ograniczenia uprawy może Polsce narzucić Unia Europejska, jednak Wspólnota jest największym na świecie producentem cukru buraczanego i nie zanosi się aktualnie na zmiany w polityce rolnej Unii.